Wat is een veteraanboom?
Als je aan 10 verschillende mensen vraagt wat een veteraanboom is, krijg je 10 verschillende definities, die allemaal minstens een kern van waarheid bevatten. Een veteraanboom valt namelijk niet exact te definiëren. Veel mensen focussen spontaan op de leeftijd van een boom om hem veteraan te noemen, maar een juiste leeftijdsgrens valt niet te trekken. Die hangt heel erg af van de boomsoort: een 150 jaar oude berk is stokoud, terwijl een 150 jaar oude eik eigenlijk nog een jonkie is. Je kijkt dan ook beter naar de kenmerken van de boom zoals gaten, holtes, rottend hout of een verweerd uitzicht. Ook in de cultuurhistorische achtergrond van de boom (locatie, geschiedenis, vorm, …) kan je aanwijzingen vinden of het al dan niet om een veteraanboom gaat.
Aansluitend bij de bovenstaande ‘leeftijdsbenadering’, kun je ook kijken naar de levensfase van een boom. De meeste mensen zijn wel vertrouwd met jonge en volwassen bomen. Maar we vergeten vaak dat het leven van een boom niet abrupt eindigt als hij zijn maximale grootte bereikt. Een veteraanboom veroudert traag, verliest af en toe een gesteltak, zijn conditie gaat achteruit en hij ‘groeit naar beneden’, hij wordt dus vaak kleiner. Deze veteraanfase kan de langste zijn uit het leven van de boom, hoewel het moeilijk is om ze exact af te lijnen.
Een boom hoeft echter niet oud te zijn om veteraankenmerken te vertonen. Onder invloed van zijn omgeving, natuurlijke beschadigingen of actief beheer kan hij veteraankenmerken vertonen op veel jongere leeftijd dan gewoonlijk. Dergelijke bomen zijn dan niet eeuwenoud, het zijn wel echte veteraanbomen. Dat is vandaag de meest courante definitie: een veteraanboom is een boom die duidelijke veteraankenmerken vertoont, ongeacht zijn leeftijd. De Engelse term ‘ancient’, waar in het Nederlands niet echt een goede vertaling voor bestaat, wordt voorbehouden voor bomen met een hoge leeftijd (Lonsdale, 2014).
‘Veteraankenmerken’ kunnen allerlei vormen aannemen: rottend hout in de stam, takken of wortels, vruchtlichamen van schimmels, holtes en een natuurlijk reducerende kroon, die kleiner en kleiner wordt. Deze kenmerken wijzen niet op een boom die binnenkort zal afsterven, integendeel: een veteraanboom kan nog tientallen of zelfs honderden jaren blijven leven in goede conditie. En zelfs stervende veteraanbomen kunnen nog tientallen jaren doorgaan.
Bomen kunnen niet enkel omwille van hun leeftijd of levensfase opmerkelijk zijn, maar ook omwille van hun erfgoedwaarde. Ze weerspiegelen gebruiken uit het verleden, zijn verbonden met een persoon of een speciale gebeurtenis of maken deel uit van een ontworpen landschap.
Waardeer deze bomen als je ze tegenkomt, ze zijn immers onvervangbaar.
